Ngày 26/3/2020, Bộ Công an ban hành Thông tư 28/2020/TT-BCA quy định trình tự, thủ tục tiếp nhận, phân loại, xử lý, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố của lực lượng Công an nhân dân (có hiệu lực thi hành từ ngày 15/5/2020).
Về hoạt động tiếp nhận tin báo
Theo đó, quy định trình tự, thủ tục tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố như sau:
- Trường hợp cá nhân trực tiếp đến tố giác về tội phạm hoặc đại diện cơ quan, tổ chức trực tiếp đến báo tin về tội phạm thì cán bộ tiếp nhận phải lập biên bản tiếp nhận theo mẫu số 09, (ban hành kèm theo Thông tư 61/2017/TT-BCA), có chữ ký hoặc điểm chỉ của người tố giác, báo tin và hướng dẫn họ viết đơn trình báo (có thể ghi âm, ghi hình có âm thanh việc tiếp nhận khi thấy cần thiết).
Trường hợp người tố giác, báo tin từ chối cung cấp thông tin cá nhân thì vẫn phải tiến hành tiếp nhận theo trình tự, thủ tục và ghi rõ lý do từ chối vào biên bản.
- Trường hợp cá nhân, đại diện cơ quan, tổ chức trực tiếp đến gửi tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố bằng văn bản thì cán bộ tiếp nhận phải viết Giấy biên nhận (02 bản) theo mẫu số 196 (ban hành kèm theo Thông tư 61/2017/TT-BCA), một bản kèm theo tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, một bản giao cho người gửi tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố.
- Trường hợp tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm qua điện thoại thì cán bộ tiếp nhận phải ghi chép vào sổ tiếp nhận đầy đủ các thông tin sau:
+ Thời gian tiếp nhận thông tin, họ tên cán bộ tiếp nhận, họ tên, địa chỉ, số điện thoại, số chứng minh nhân dân (hoặc căn cước công dân), ngày, tháng, năm, đơn vị cấp của người tố giác, báo tin;
+ Thời gian, địa điểm xảy ra vụ việc;
+ Tóm tắt nội dung, diễn biến vụ việc;
+ Các thông tin khác có liên quan (nếu có) như: họ tên, địa chỉ, đặc điểm nhận dạng của đối tượng, người làm chứng, bị hại, hướng bỏ trốn của đối tượng, công cụ, phương tiện phạm tội, hậu quả thiệt hại, những việc đã làm tại hiện trường khi phát hiện vụ việc ...
+ Lý do người tố giác, báo tin biết được vụ việc đó, những ai cũng biết vụ việc đó;
Trường hợp người tố giác, báo tin từ chối cung cấp thông tin cá nhân thì cán bộ tiếp nhận vẫn phải tiến hành tiếp nhận và ghi rõ lý do từ chối;
Sau đó cán bộ tiếp nhận viết thành văn bản báo cáo lãnh đạo, chỉ huy để xử lý.
- Trường hợp tiếp nhận thông tin về vụ việc có dấu hiệu tội phạm phản ánh qua phương tiện thông tin đại chúng, qua hòm thư điện tử, báo nói, báo hình
+ Đối với thông tin về vụ việc có dấu hiệu tội phạm phản ánh trên các phương tiện thông tin đại chúng thì cán bộ được phân công phải tiếp nhận bằng cách sao chụp, ghi chép hoặc in bài viết ra giấy báo cáo lãnh đạo, chỉ huy để xử lý; đối với tin báo về tội phạm đã xác định được dấu hiệu tội phạm thuộc thẩm quyền điều tra của cơ quan, đơn vị nào thì cơ quan, đơn vị đó ghi nhận và giải quyết.
Trường hợp chưa xác định được nơi xảy ra sự việc hoặc liên quan đến nhiều tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương mà tin báo về tội phạm phản ánh thì Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an cấp huyện nơi có trụ sở chính của phương tiện thông tin đại chúng (nơi có địa chỉ rõ ràng) đã đăng tải tin báo trên có trách nhiệm tiếp nhận, xử lý ban đầu;
+ Đối với thông tin về vụ việc có dấu hiệu tội phạm phản ánh trên báo nói, báo hình thì cán bộ tiếp nhận viết thành văn bản báo cáo lãnh đạo, chỉ huy để xử lý;
+ Tiếp nhận thông tin về vụ việc có dấu hiệu tội phạm qua hòm thư điện tử thì cán bộ tiếp nhận có trách nhiệm in thư ra giấy hoặc viết nội dung đó thành văn bản báo cáo lãnh đạo, chỉ huy để xử lý.
- Trường hợp tiếp nhận đơn, thư có nội dung liên quan đến tội phạm được gửi qua đường bưu điện, giao liên, thì ngay sau khi tiếp nhận, cán bộ tiếp nhận phải tiến hành phân loại và báo cáo lãnh đạo, chỉ huy để xử lý hoặc chuyển đến bộ phận, đơn vị có chức năng tiếp nhận, phân loại, xử lý tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố để tiến hành phân loại, xử lý theo trình tự, thủ tục quy định tại Thông tư 28/2020/TT-BCA.
- Trường hợp người dưới 18 tuổi, người nước ngoài, người dân tộc ít người trực tiếp đến tố giác, báo tin về tội phạm
+ Đối với trường hợp người dưới 18 tuổi trực tiếp đến tố giác, báo tin về tội phạm thì cán bộ tiếp nhận phải lập biên bản tiếp nhận theo quy định tại khoản 1 Điều 5 Thông tư 28/2020/TT-BCA, trong quá trình làm việc cán bộ tiếp nhận cần chú ý khai thác thông tin về nhân thân, lại lịch, người giám hộ hoặc người đại diện hợp pháp của người dưới 18 tuổi và liên lạc mời họ nhanh chóng đến trụ sở làm việc để giám hộ.
Trong trường hợp người giám hộ hoặc người đại diện hợp pháp không đến kịp thì mời người chứng kiến hoặc ghi âm, ghi hình có âm thanh (việc ghi âm, ghi hình được ghi rõ vào biên bản và bảo quản theo quy định). Đồng thời khi lấy lời khai cần chú ý đến thái độ, biểu hiện tâm lý của họ để kịp thời có những tác động tích cực nhằm đảm bảo hiệu quả, sau đó báo cáo lãnh đạo, chỉ huy để xử lý;
+ Đối với người nước ngoài, người dân tộc ít người trực tiếp đến tố giác, báo tin về tội phạm không nói, viết được ngôn ngữ tiếng Việt thì cán bộ tiếp nhận, căn cứ vào khả năng ngôn ngữ của mình để tiếp nhận hoặc kịp thời báo cáo lãnh đạo, chỉ huy đề ra phương án xử lý.
- Đối với đơn, thư hoặc các hình thức văn bản khác, không ghi rõ tên tuổi, địa chỉ, không có chữ ký trực tiếp hoặc điểm chỉ của người tố giác, báo tin hoặc của người gửi đơn, thư nhưng có nội dung rõ ràng về người có hành vi vi phạm pháp luật, có tài liệu, chứng cứ cụ thể về hành vi vi phạm pháp luật và có cơ sở để kiểm tra, xác minh, thì cán bộ tiếp nhận vẫn tiến hành tiếp nhận, phân loại, xử lý theo quy định.
- Tất cả các trường hợp tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, cán bộ tiếp nhận phải ghi vào sổ tiếp nhận nguồn tin về tội phạm theo mẫu số 278 (ban hành theo Thông tư 61/2017/TT-BCA), và phải có trách nhiệm bảo quản, lưu giữ đồ vật, tài liệu có liên quan không để hư hỏng thất lạc, không làm thay đổi hình thức, nội dung văn bản tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, đóng dấu đến, ghi rõ số, ngày, tháng, năm tiếp nhận và nhập vào phần mềm cơ sở dữ liệu (nếu có) để quản lý, theo dõi. Sau khi hoàn thiện thủ tục tiếp nhận thì đơn vị tiếp nhận, cán bộ tiếp nhận tiến hành phân loại, xử lý theo trình tự, thủ tục quy định tại Mục 2 Chương II Thông tư 28/2020/TT-BCA.
Về phân loại, xử lý tin báo
- Quy định rõ trách nhiệm phân loại của các lực lượng trong Công an nhân dân như: trách nhiệm phân loại, xử lý tin báo của công cấp xã, Đồn, Trạm Công an và quy trình xử lý tin báo của các đơn vị này trong một số trường hợp cụ thể; quy trình phân loại, xử lý tin báo của các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra; quy trình xử lý đối với đơn, thư gửi qua Bưu điện…
- Việc chuyển tin báo để giải quyết theo thẩm quyền phải có Phiếu chuyển tin báo theo mẫu theo Thông tư 61/2017 của Bộ Công an (Điều 11) và phải thực hiện trong hạn 24 giờ kể từ khi có căn cứ.
Về việc giải quyết tin báo
- Điều tra viên chỉ được tiến hành các nội dung kiểm tra, xác minh theo Kế hoạch đã được phê duyệt; nếu phát sinh vấn đề mới không có trong Kế hoạch thì phải phải đề xuất bằng văn bản với chỉ huy phụ trách để báo cáo Thủ trưởng cho ý kiến (Điều 13).
- Quá trình giải quyết tin báo, Cơ quan điều tra được phép triệu tập và lấy lời khai những người tham gia tố tụng có liên quan nhằm kiểm tra, xác minh; áp dụng các biện pháp đối chất, nhận dạng, nhận biết giọng nói và các hoạt động khác thuộc thẩm quyền của Cơ quan điều tra (Điều 14 và đây là nội dung có nhiều quan điểm khác nhau trong thời gian vừa qua).
- Chậm nhất 07 ngày trước khi hết hạn kiểm tra, xác minh tin báo, Điều tra viên phải có báo cáo kết thúc việc xác minh bằng văn bản và đề xuất cụ thể theo hướng: khởi tố hoặc không khởi tố vụ án hình sự; tạm đình chỉ hoặc gia hạn thời hạn xác minh (Điều 15).
Trường hợp ra quyết định khởi tố hoặc không khởi tố hoặc tạm đình chỉ thì đều phải chuyển quyết định kèm hồ sơ cho Viện kiểm sát trong hạn 24 giờ để tiến hành kiểm sát.
Trường hợp không có căn cứ để ra các quyết định khởi tố, không khởi tố, hoặc tạm đình chỉ tin báo nhưng thời hạn xác minh đã hết thì Cơ quan điều tra phải có văn bản trao đổi với Viện kiểm sát để thống nhất quan điểm (đề xuất quan điểm tạm đình chỉ). Nếu Viện kiểm sát đồng ý với đề xuất thì ra quyết định tạm đình chỉ; Nếu Viện kiểm sát không đồng ý và yêu cầu xác minh thì thực hiện yêu cầu đó; nếu Viện kiểm sát không đồng ý và cũng không đề ra yêu cầu xác minh thì đề nghị họp hai ngành để thống nhất nếu vẫn không thống nhất được thì báo cáo xin ý kiến của hai ngành tư pháp cấp trên (Điều 16). Đây là nội dung mới nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong một số trường hợp cụ thể.
- Cơ quan điều tra phải thông báo kết quả giải quyết tin báo trong thời hạn 03 ngày kể từ ngày kết thúc việc giải quyết (nếu khởi tố hoặc không khởi tố vụ án hình sự) cho Viện kiểm sát cùng cấp và người đã tố giác. Trường hợp tạm đình chỉ thì thời hạn này là 24 giờ kể từ khi ra quyết định.
- Khi chuyển tin báo trong trường hợp không thuộc thẩm quyền thì cơ quan điều tra phải thông báo cho Viện kiểm sát cùng cấp đang kiểm sát tin báo đó.
- Việc giải quyết khiếu nại, tố cáo trong quá trình giải quyết tin báo được phân công cho Đội điêu tra tổng hợp công an cấp huyện.
- Khi kết thúc giải quyết tin báo thì phải nộp hồ sơlưu trong thời hạn 01 tháng; trường hợp tạm đình chỉ việc giải quyết thì sau 02 năm nếu chưa có tình tiết mới làm căn cứ phục hồi và phải thường xuyên rà soát, nếu có căn cứ thì rút hồ sơ lưu để phục hồi.
- Đối với những tin báo đã ra quyết định không khởi tố, nếu hành vi có dấu hiệu vi phạm hành chính thì ngay sau khi nhận được văn bản của Viện kiểm sát đồng ý với Quyết định không khởi tố phải chuyển hồ sơ đến người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính theo quy định tại Điều 63 Luật xử lý vi phạm hành chính (không cần lập biên bản vi phạm hành chính).
